Oekraïense familie vindt onderdak in Hapert: ‘Met zwaar gehandicapte broer de schuilkelder in was geen optie’
HAPERT - Ze verliet Kiev, vastbesloten om haar meervoudig gehandicapte broer Leonid niet achter te laten. Iryna en vier van haar familieleden kwamen vorige week aan in Hapert, waar ze terecht konden in een huis van Lunet. Hun doofstomme ouders bleven achter in het land, waar het nog steeds volop oorlog is.
Midden in de woonkamer van de eengezinswoning in Hapert staat een groot bed. Daarin ligt Leonid (35); hij is sinds zijn geboorte meervoudig gehandicapt en daardoor volledig afhankelijk van anderen. Op de grond speelt de kleine Timur met een houten treintje. Hij is het 2,5 jaar oude zoontje van Iryna (30) en Dmitriy (24).
De 84-jarige Zinaida, de oma van Iryna en Leonid, luistert naar het verhaal dat haar kleindochter vertelt over hun vertrek uit Kiev, met Leonid in zijn zware rolstoel. Som vult ze het aan, en raakt geëmotioneerd. Sasha van der Heijden-Tychkovska treedt op als tolk. Ze is Oekraïense en doet alles wat in haar vermogen ligt voor de vluchtelingen uit haar geboorteland.
In Kiev woonde oma Zinaida samen met de ouders van Iryna, om ook voor Leonid te kunnen zorgen. Er is geen georganiseerde zorg in Oekraïne zoals in Nederland. Mensen met een ernstige handicap zijn aangewezen op familie en (een netwerk van) vrijwilligers.
Weg uit Kiev
De ochtend dat de oorlog was begonnen, haastten Iryna en Dimitriy zich met hun zoontje naar oma’s huis om met familie te overleggen. Ze wilden weg daar, weg uit Kiev. Het was er gevaarlijk en het was ook bijna niet te doen om met Leonid steeds van de achtste verdieping naar beneden te moeten, de schuilkelder in. Leonid is een volwassen man en niet makkelijk te verplaatsen. De lift in het gebouw was vaak kapot. Een huis buiten de stad, dat van Dmitriy’s oom was die in het buitenland verbleef, was een aantrekkelijke optie.
Maar oma en de ouders van Iryna wilden aanvankelijk niet mee. Pas na een tijdje, toen het in Kiev echt niet meer ging, kwamen ze het jonge gezin achterna. ,,Het was heel eng”, vertellen ze. ,,Er werden raketten afgeschoten, vlakbij de woning.” Het waren weliswaar Oekraïense langeafstandsraketten, bedoeld voor de vijand, maar het was bedreigend. ,,We waren wel bang, het leek alsof het boven je hoofd was.” Ook zagen ze vlakbij een oliedepot in brand staan.
IrynaHet was heel eng. Er werden vlakbij de woning raketten afgevuurd
De vader van Iryna wilde na een paar dagen alweer terug na Kiev. Het lukte niet om haar ouders over te halen mee naar Lviv te gaan, in het westen van Oekraïne. ,,Ik wil mijn broer ook niet hier laten”, zei Iryna.
Voor oma was het de moeilijkste beslissing om te nemen. Zinaida was er altijd voor haar doofstomme dochter en kleinzoon geweest om te helpen. Maar haar kleindochter Iryna wil haar zwaar gehandicapte broer ook meenemen. Daarom besluit Zinaida toch mee te gaan, haar hulp is voor haar kleinkinderen nu het hardst nodig.
Maar Lviv was vol. Het was onmogelijk om hier een goede plek te vinden en slapen moesten ze in een grote hal, op een matrasje op de grond. Met Leonid was het eigenlijk niet te doen. Ze vervoerden hem in zijn grote zware rolstoel, die ze nog niet zo lang daarvoor als familie zelf hadden bekostigd. Geen moment wisten ze wat de volgende stap zou zijn.
Uiteindelijk leverden de pogingen van Iryna om in contact te komen met verschillende organisaties haar een uitweg op. Ze kreeg een tip van een pastoor van een lokale kerk die zei: ‘Ik ken een organisatie die helpt om mensen met een handicap naar het buitenland te brengen’. Deze non-profitorganisatie Agape had connecties met zorginstellingen in het buitenland en hielp mensen de grens over. Ze werden tegelijk met een hele groep gehandicapten en hun familieleden de grens over geholpen, en met een Duitse bus naar Nederland gebracht.
Enige man zonder beperking
Aanvankelijk mocht Dmitriy niet mee de grens over, mannen mogen Oekraïne immers niet verlaten. Maar zijn familie kon hem niet missen: hoe moest dan dan met Leonid en zijn zware rolstoel? Het kostte heel wat zenuwen, huilbuien en smeekbeden van Zinaida om het bij de grens voor elkaar te krijgen dat Dmitriy het land mocht verlaten. Hij was de enige man zonder beperking in de groep.
Ron Hoeks, LunetNu de huisvesting is geregeld gaan de zorgvragen spelen
De groep werd gesplitst in Nederland, een deel van hen ging naar Rotterdam, en twintig werden naar Lunet-locaties in Valkenswaard en Hapert gebracht.
Ondanks alle zorgen is voorlopig de opluchting heel groot. En de blijdschap. De familie kan op adem komen. Iryna benadrukt keer op keer hoe dankbaar ze zijn voor alle hulp. ,,We kunnen naar buiten, het dorp is mooi, we horen de vogels fluiten.” Ze willen graag de taal leren, en werken, iets betekenen voor de gemeenschap. Voor haar gehandicapte broer zijn hier zoveel meer mogelijkheden, ziet ze in.
Maar voorlopig is er nog veel onduidelijk en onzeker. Wat kunnen en mogen ze straks, wat zijn hun plichten? Ron Hoeks is namens Lunet betrokken bij de opvang van vluchtelingen. Hij loopt regelmatig even binnen om te kijken hoe het gaat en waar behoefte aan is. ,,Nu zorgen wij dat deze mensen het minimale krijgen”, zegt hij. Vrijwilligers en medewerkers springen belangeloos bij, en tolken zoals Sasha. ,,Maar nu de huisvesting is geregeld gaan de zorgvragen spelen. Ze hebben een zorgindicatie nodig, en daarin heeft de gemeente ook een rol.”
Speciale zalfjes
Dat er nog veel onduidelijk is beaamt Sasha. Als tolk wordt ze geconfronteerd met de vele vragen die er zijn. Wat is de bedoeling van het leefgeld dat het gezin gaat krijgen, vraagt Iryna zich af. Wie zorgt er voor wat, voor de speciale zalfjes bijvoorbeeld die Leonid nodig heeft? Die zijn namelijk bijna op.
